Niemowlęta doświadczają świata w całkowicie inny sposób niż osoby dorosłe, a zaczyna się to od tego, jak go widzą. Przyjrzyjmy się temu jak dzieci widzą, jak rozwija się ich wzrok oraz zastanówmy się, co jako rodzice możemy zrobić, aby dziecko miało dobry wzrok i zdrowe oczy.
Wzrok po narodzinach - całkowicie nowy świat
Gratulujemy! Twoja pociecha właśnie przybyła. Zapewne poród, tak jak i Tobie, przewrócił mu świat do góry nogami i pewnie zajmie mu to chwilę, zanim otworzy oczy. Kiedy już to zrobi, lekarze i pielęgniarki sprawdzą oczy pod kątem genetycznie uwarunkowanych chorób oraz przeprowadzą inne rutynowe badania noworodka. Zazwyczaj aplikują także maść zapobiegającą infekcjom.
Wzrok noworodka znacznie różni się od wzroku osoby dorosłej lub dziecka w wieku poniemowlęcym. Noworodek nie widzi jeszcze kolorów, a jedynie różne odcienie szarości. Widzi też nieostro - ostrość jego wzroku wynosi 20/400 i nie ma on jeszcze zdolności skupiania wzroku na przedmiotach znajdujących się w odległości większej niż 20-30 cm. Noworodki nie wykazują również dużej wrażliwości na światło - aby zauważyły jakąkolwiek zmianę, natężenie światła musi wzrosnąć prawie 50 razy.
Po urodzeniu oko dziecka ma wielkość około 75% oka osoby dorosłej. W ciągu pierwszych tygodni życia zaczynają się rozwijać struktury i receptory wzrokowe, a także nerwy oczne i mózgowe. Będzie to trwało przez kolejne dwa lata. Zobaczmy, co dzieje się podczas rozwoju narządu wzroku.
Co możesz zrobić
Pomóż dziecku w dobrym starcie:
- Zadbaj o odpowiednią opiekę prenatalną i odżywianie w czasie ciąży
- Daj dziecku zabawki w jaskrawych, silnie kontrastujących ze sobą kolorach
- Włącz mu lampkę na noc, aby mogło się rozglądać, kiedy przebudzi się i leży w łóżeczku
- Nie zmieniaj radykalnie swojego wyglądu
Rozwój wzroku dziecka - pierwszy rok życia
W ciągu kilku tygodni u niemowlęcia wykształca się zdolność widzenia większości kolorów, choć będzie się ona dalej rozwijać przez kolejne kilka miesięcy. Pierwsze miesiące życia to również okres, kiedy poprawia się ostrość widzenia i powoli wzrasta wrażliwość na światło.
Jest to także okres, kiedy oczy dziecka uczą się współpracować. W okresie kształtowania się tej koordynacji, normalne jest, że oczy dziecka mogą uciekać na bok i być zwrócone w różnych kierunkach. Nie ma powodu do obaw, chyba że zauważysz, że stan ten utrzymuje się przez cały czas. Koordynacja ruchowa gałek oczu dziecka oznacza też rozwój widzenia głębi i poprawę koordynacji ruchowej ręka-oko-ciało.
Przed ukończeniem szóstego miesiąca życia zdolność widzenia barw i ostre widzenie powinny być u dziecka w pełni wykształcone. Oznacza to, że nadszedł czas na pierwsze badanie wzroku. Choć Twoje dziecko nie będzie w stanie odczytać liter na tablicy literowej, tak jak potrafisz to Ty, specjalista przeprowadzi szereg testów niewerbalnych pozwalających zdiagnozować krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm lub inne problemy ze wzrokiem.
W okresie pierwszych dwóch lat życia Twoja pociecha zajęta będzie doskonaleniem swoich umiejętności wzrokowych, takich jak zdolność oczu do śledzenia obserwowanych przedmiotów, postrzeganie głębi i koordynacja ręka-oko. Wzrok dzieci w wieku szkolnym nadal się rozwija, a towarzyszy temu rozwój percepcji umożliwiający rozpoznawanie kształtów, kolorów, liter i liczb, co jest niezbędne do nauki czytania i pisania.
Co możesz zrobić:
Pomóż dziecku rozwijać umiejętności wizualne:
- Zapewnij mu wiele kolorowych, różnorodnych i zmieniających się bodźców wzrokowych
- Poruszaj jednocześnie ramionami i nóżkami dziecka stymulując rozwój obuocznego i obustronnego widzenia
- Mów do niego, kiedy chodzisz po pokoju
- Podłącz lampkę nocną w pokoju dziecka
- Wykorzystaj zabawki kształtujące zdolność sięgania i zmysł dotyku oraz wszystkie inne zabawki pozwalające na odkrycie różnorodności kształtów i kolorów
- Baw się z dzieckiem w zabawy typu „kosi, kosi łapci” i „a kuku”
- Daj dziecku klocki lub zabawki, które może dowolnie rozbierać i składać
Oznaki problemów ze wzrokiem u dzieci
Na co mam zwracać uwagę, jeśli chodzi o wzrok mojego dziecka? Najczęstsze oznaki i symptomy problemów ze wzrokiem u dzieci:
- Oko lub oczy dziecka cały czas uciekają na bok lub ustawiają się różnych kierunkach
- Szkliste, załzawione oczy (czego przyczyną może być niedrożność kanalików łzowych)
- Zaczerwienione oczy lub zaropiałe powieki (co zwykle świadczy o infekcji)
- Znaczna nadwrażliwość na światło, zwłaszcza u niemowląt (może wskazywać na wysokie ciśnienie śródgałkowe)
- Białe źrenice (mogą wskazywać na nowotwór, problemy z siatkówką, zaćmę i inne dolegliwości)
- Trudności ze śledzeniem obserwowanych przedmiotów i osób
- Unikanie oglądania książeczek z ilustracjami lub czytania w przypadku starszych dzieci
- Pozostawienie w coraz bliższej odległości od tablicy lub telewizora
Specjalista jest Twoim sojusznikiem w monitorowaniu i utrzymaniu zdrowia oczu i dobrego wzroku, co jest szczególnie ważne w okresie dzieciństwa, kiedy zachodzą gwałtowne zmiany i szybki rozwój narządu wzroku. Regularne i kompleksowe badania wzroku należy zacząć przeprowadzać u dziecka po ukończeniu przez niego sześciu miesięcy - w przypadku jakichkolwiek pytań zawsze zwracaj się po poradę do specjalisty. Pomoże Ci on ustalić, co się dzieje i umożliwi podjęcie najlepszych decyzji dotyczących wzroku dziecka.
Niczego w tym artykule nie należy interpretować jako porady lekarskiej, nie ma on także na celu zastąpienia zaleceń lekarskich. W przypadku szczegółowych pytań, prosimy o kontakt ze specjalistą.